چک چیست ؟
در این مقاله از وکیل اگه میپردازیم به معقوله چک، معرفی انواع چک و قوانین مربوط به انها،چک چیست ؟ نوعی از اوراق با ارزش مالی است که از ان به عنوان یک وسیله پرداخت استفاده می شود. چک به دسته های مختلفی از جمله چک تضمینی ، صیادی و… تقسیم می شود.
چک دارای بخش های مختلفی است که توسط صاحب چک تکمیل می شود. قسمت هایی نظیر تاریخ سررسید و وصول چک ، مبلغ چک و همچنین محل امضای دارنده چک.
گیرنده چک فردی است که چک به ان تحویل داده می شود. وی می تواند در تاریخ سررسید چک به بانک مراجعه کند و با ارائه کارت شناسایی معتبر خود مبلغ آن را دریافت نماید.
طبق قانون چک در ایران ، شخص باید در زمان نوشتن چک به اندازهٔ مبلغ مندرج در آن در حساب خود وجه نقد، اعتبار یا پشتوانهٔ قابل تبدیل به وجه نقد داشته باشد.
در سال های اخیر این قانون رعایت نمی شود و افراد بدون شارژ حساب خود اقدام به چک کشیدن می نمایند که همین امر موجب افزایش چک های برگشتی شده است.
چک برگشتی یعنی چکی که در تاریخ مندرج خود ، مقدار وجی که وعده داده شده است را تامین نکند. تورم نیز یکی از دلایل افزایش چک های برگشتی است که هرساله افراد زیادی را راهی زندان ها می کند.
طرح دعوای کیفری چک برگشتی
به منظور شکایت و طرح دعوی کیفری در خصوص چک برگشتی؛ دارنده چک( شخصی که اولین بار چک را به بانک ارائه داده و گواهی عدم پرداخت به نام وی صادر شده است) بایستی ظرف مدت ۶ ماه از تاریخ صدور چک به بانک مراجعه کرده و اقدام به برگشت زدن چک نموده و گواهی عدم پرداخت را دریافت نماید. پس از آن بایستی در یک مهلت ۶ ماهه به دادسرای منطقه مراجعه نمود و طرح دعوی کیفری خود را در خصوص چک برگشتی با تنظیم دادخواست به انجام برساند. به همراه داشتن اصل چک، شناسنامه و کارت ملی در زمان مراجعه به دادگاه الزامی است.
قانون مجازات چک های برگشتی
ماده‌ی ۷ قانون صدور چک، اصلاحی سال ۸۲ مجازات صدور چک برگشتی را اینگونه تعیین کرده است.
- چنانچه مبلغ مندرج در متن چک کمتر از ۱۰ میلیون ریال باشد به حبس تا حداکثر ۶ ماه محکوم خواهد شد.
- چنانچه مبلغ مندرج در متن چک از ۱۰ میلیون ریال تا ۵۰ میلیون ریال باشد به حبس از ۶ ماه تا یکسال محکوم خواهد شد.
- چنانچه مبلغ مندرج در متن چک از ۵۰ میلیون ریال بیشتر باشد به حبس از یکسال تا ۲ سال و ممنوعیت از داشتن دسته‌چک به مدت دو سال محکوم خواهد شد.
- همچنین طبق ماده‌ی ۱۰ همین قانون: هر کسی با علم به بسته بودن حساب بانکی خود چک صادر نماید به حداکثر مجازات مندرج در ماده‌ی ۷ محکوم می‌شود.
تفاوت میان چک تضمین و چک تضمینی
اغلب بر این باورند که چک تضمین همان چک تضمینی است اما در موضوعات حقوقی این دو از نظر ماهیتی با یک دیگر تفاوت دارند.
چک تضمین چکی است که در قبال تنظیم سند مال برای دیگری، به همان شخص اعطا شود تا نوعاً این پروسه حقوقی تضمین شود. مقصود از چک تضمین، این چک با این شرایط حقوقی است. اما چک تضمینی ماهیت متمایزی دارد.
چک تضمینی چیست
چک تضمینی یک پاسخ قانونی در برابر این بی‌اعتمادی‌های ناشی از صدور اشتباه چک بی‌محل است. چک تضمینی نوعی از چک است که بانک به موجب آن به شکل جدی‌تری تعهد شما در مقابل پرداخت وجه را تضمین می‌کند. در حالی که سایر انواع چک‌ها ممکن است به علل مختلفی برگشت خورده و شخصی که چک در وجه او صادر شده است را با مشکل ایجاد کنند، وقوع این مسئله در چک تضمینی به حداقل می‌رسد. این چک معمولا به صورت رمز دار صادر می شود و در وجه حامل هستند.
در حین صدور چک تضمینی برخلاف چک عادی، در همان لحظه مبلغ چک از حساب شخص صاحب چک کم شده و در نزد بانک در صندوق خاصی تا هنگامی که کسی برای وصول آن مراجعه کند، نگهداری می‌شود. این مسئله به خودی خود باعث می‌شود تا چک تضمینی ارزش و جایگاهی هم‌تراز با پول نقد داشته باشد.
برخی از ویژگی های چک تضمینی
هیچکس اعم از شخص صادرکننده یا پشت‌نویسی‌کننده حق ندارد تا چک را مسدود کرده و آن را از درجه اعتبار ساقط کند مگر در موارد خاص حقوقی.
- این چک غیرقابل توقیف و برگشت است. اگر به هر علتی شخص صادرکننده فوت نموده، ورشکسته شده یا از دسترس خارج شود، هیچ مانعی بر سر راه وصول چک ایجاد نخواهد شد. جالب است که حتی در صورت ورشکستگی نیز، مبلغ این چک توسط طلبکاران شخص قابل مصادره نبوده و قطعاً به شخصی که چک در وجه او صادر شده پرداخت خواهد شد.
- همه چک تضمینی دارای دو مهر شعبه و صاحب امضا بوده و در کنار این رمز و شماره امضا دارند.
- در چک تضمینی برخلاف چک عادی، باید مبلغ چک به شکل ماشین‌نویسی شده در محل مناسب درج شود و در عمل شاهد پر شدن آن به شکل دستی نیستید.
در ایران از نظر قواعد عملکردی سیستم بانکداری، چک تضمینی فقط توسط شعب بانک ملی صادر خواهد شد اما وصول آن منحصر به شعب این بانک نبوده و شما میتوانید مبلغ آن را از تمام بانک‌های سراسر کشور دریافت کنید. نکته مهم اما این است که در صورت وصول چک در شعب بانک ملی، واریز آن به حساب شما در همان لحظه انجام خواهد شد اما سایر شعب، پروسه واریز پول ممکن است تا ۱ روز کاری به طول بیانجامد.
چک صیادی (صیاد) چیست
در اردیبهشت ماه سال 1400 نوع جدیدی از چک با عنوان چک صیادی پا به عرصه تجارت گذاشت. تمامی چک‌های صیاد صادرشده از بانک‌های مختلف به رنگ بنفش بوده و دارای کد شناسه ۱۶ رقمی هستند و عبارت « کارسازی این چک منوط به ثبت آن در سامانه صیاد است» در پایین آن درج شده است.
مهم‌ترین وجه تمایز چک صیاد با چک‌های قدیمی کد یکتای ۱۶ رقمی آن میباشد که امکان استعلام حساب صادرکننده چک را به دریافت کننده می‌دهد.
سامانه صیاد
سامانه صدور یکپارچه دسته چک از تاریخ 28 شهریور ماه سال 1396 توسط بانک مرکزی افتتاح گردید. سامانه صیاد با اهداف ذیل افتتاح گردید :
- کاهش چک های برگشتی
- جلوگیری از صدور دسته چک برای افراد بد حساب
- کنترل استعلام حساب صادر کننده چک توسط گیرنده
- افزایش اعتبار چک در معاملات
تکلیف دسته چک‌های قدیمی
طبق اعلام بانک مرکزی دسته‌چک‌های قدیمی که تاریخ صدور آن قبل از مردادماه ۱۳۹۷ است در حال حاضر اعتبار ندارد ولی دسته چک‌هایی که از ابتدای شهریور سال۹۷ صادرشده باشند تا زمان اتمام برگ‌های دسته چک اعتبار دارند و برای صدور، دریافت و انتقال چک نیازی به ثبت در سامانه صیاد نیست و می‌توانند مانند قبل کارسازی شوند.
شرایط دریافت دسته چک صیاد توسط اشخاص حقیقی :
از زمان افتتاح حساب جاری او در بانک مورد نظر حداقل مدت زمان دو سال باید گذشته باشد.
لازم است تا فرد متقاضی دارای محل سکونت و یا محل کار ثابت باشد.
فرد متقاضی دارای سابقه بدحسابی و چک برگشتی در گذشته نباشد.
متقاضی باید یک حساب سپرده بلند مدت با حداقل موجودی ۵ میلیون تومان در بانک مورد نظر داشته که حداقل ۶ ماه از زمان بازگشایی آن گذشته باشد.
شرایط دریافت دسته چک صیاد توسط اشخاص حقوقی:
از ابتدای فعالیت شرکت باید حداقل ۱۰ سال گذشته باشد.
حداقل یک سال از زمان افتتاح حساب جاری گذشته باشد.
در طی ۱۰ سال گذشته بیش از دوبار محل کارشرکت تغییر نکرده باشد.
افراد حقوقی غیر دولتی لازم است یک سپرده بلند مدت با اعتبار ۵۰ میلیون تومان داشته باشند که حداقل ۶ ماه از افتتاح آن گذشته باشد.
تفسیر وضعیت استعلام چک صیاد
- وضعیت سفید: صادرکننده چک فاقد هرگونه سابقه چک برگشتی بوده یا درصورت وجود سابقه، تمامی موارد رفع سوء اثر شده است.
- وضعیت زرد: صادرکننده چک دارای یک فقره چک برگشتی یا حداکثر مبلغ ۵۰ میلیون ریال تعهد برگشتی است.
- وضعیت نارنجی: صادرکننده چک دارای دو الی چهار فقره چک برگشتی یا حداکثر مبلغ ۲۰۰ میلیون ریال تعهد برگشتی است.
- وضعیت قهوه ای: صادرکننده چک دارای پنج تا ده فقره چک برگشتی یا حداکثر مبلغ ۵۰۰ میلیون ریال تعهد برگشتی است.
- وضعیت قرمز: صادرکننده چک دارای بیش از ده فقره چک برگشتی یا بیش از مبلغ ۵۰۰ میلیون ریال تعهد برگشتی است.
چک حقوقی
چک حقوقی ، چکی است که قابلیت پیگری کیفری را ندارد و این عدم قابلیت نتیجه مستقیم قانونی است که قانون گذار در نظر گرفته است .
انواع چک حقوقی دو دسته کلی هستند :
1- اولین دسته از انواع چک حقوقی ، چک هایی هستند که به طور کلی و بر طبق قانون نمی توان از آنها شکایت کیفری کرد. این چک ها از قرار زیر هستند:
- چک سفید امضا
- چک تضمینی
- چکی پرداخت وجه آن از بانک منوط به انجام یک شرط که در متن چک آمده است ، باشد .
- چک بدون تاریخ
- چک مدت دار
- چک هایی که بابت معاملات نامشروع یا بهره ربوی صادر شده باشد
2- دسته دوم از انواع چک حقوقی ، چک هایی هستند ک هیچ یک از انواع بالا نیستند اما در مهلت 6 ماهه ای که برای دریافت گواهی عدم پرداخت مهلت داشته اند ، اقدام به دریافت آن نکرده اند ؛ در این حالت تنها می توان چک را از طریق حقوقی پیگیری کرد .
نتیجه گیری :
چک نوعی وسیله پرداخت است. به دسته های مختفی تقسیم می شود. چک های حقوقی و صیادی و تضمینی.
چک تضمینی و چک تضمین ماهیتی متفاوت دارند و هرکدام کاربرد های خاص خود را دارا هستند.
چک تضمینی به هیچ عنوان قابل مسدود سازی نمی باشد مگر دلایل خاص حقوقی.
در چک های صیادی امکان بررسی حساب صادرکننده چک توسط گیرنده چک فراهم است که می تواند به افراد در معاملاتشان کمک شایانی نماید.
سعی کردیم در این مقاله از وبسایت وکیل مشهد اطلاعات کامل و جامعی در مورد چک در اختیار شما کاربران گرامی قرار دهیم.
شما میتوانید مطالب بیشتر حقوقی را در بخش وکیل حقوقی در مشهد مطالعه نمایید.
همچنین در صورت نیاز به وکیل حقوقی میتوانید از بخش مشاوره رایگان وکیل درخواست مشاوره خود را ثبت نمایید تا ما با شما تماس بگیریم.
قانون مجازات چک های برگشتی
- چنانچه مبلغ مندرج در متن چک کمتر از ۱۰ میلیون ریال باشد به حبس تا حداکثر ۶ ماه محکوم خواهد شد.
- چنانچه مبلغ مندرج در متن چک از ۱۰ میلیون ریال تا ۵۰ میلیون ریال باشد به حبس از ۶ ماه تا یکسال محکوم خواهد شد.
- چنانچه مبلغ مندرج در متن چک از ۵۰ میلیون ریال بیشتر باشد به حبس از یکسال تا ۲ سال و ممنوعیت از داشتن دسته‌چک به مدت دو سال محکوم خواهد شد.
- همچنین طبق ماده‌ی ۱۰ همین قانون: هر کسی با علم به بسته بودن حساب بانکی خود چک صادر نماید به حداکثر مجازات مندرج در ماده‌ی ۷ محکوم می‌شود.
آخرین دیدگاه‌ها