ارث چیست ؟ محاسبه و تقسیم ارث

ارث در لغت به معنی بقاء است ، وارث به معنی باقی است. ارث و میراث به یک معنی هستند . در ماده ء 868 آمده است که : مالکیت ورثه نسبت به ترکه متوفی مستقر نمی شود مگر پس از اداء حقوق و دیونی که به ترکهء میت تعلق گرفته است.

فقهاء سه تعریف زیر را در مورد ارث ذکر کرده اند :

میراث عبارت است از آنچه که انسانی به مناسبت موت انسان دیگر اصلتا استحقاق پیدا کند به جهت وجود نسب یا سبب.

مورد استحقاق ممکن است یکی از امور زیر باشد :

1. مال اعم از اعیان و منافع
2. متعلقات مال یعنی حقوق مالی مانند خیار و حق شفعه
3. امور دیگر مانند حق قصاص و حق قذف

ترکه

ریشه ی این اصطلاح در آیات قرآن مجید است مانند ( ولکم نصف ما ترک ازواجکم ). به همین جهت به جای ترکه اصطلاح ما ترک هم به کار می رود. شکی نیست که ترکه به قسمت مثبت دارائی میت اطلاق می شود.

در تعریف ترکه گفته اند

ما خلفه المیت من مال او حق.

یعنی مخلفات میت را از اموال و حقوق ترکه گویند و چون این حقوق شامل حقوق مالی و غیر مالی می شود، لذا مفهوم ترکه از دائره امور مالی هم تجاوز می کند.

مهر و موم ترکه

در قانون در باب مهر و موم چنین آمده است :

ماده 166: دادگاه بخش مهر مخصوصی برای مهر و موم ترکه خواهد داشت و نمونه آن باید نزد رئیس دادگاه شهرستان باشد.

ماده 167: اشخاص مذکور زیر می توانند درخواست مهر و موم ترکه نمایند :

1. هریک از ورثه متوفی یا نماینده ئ قانونی آنها
2. موصی له در صورتی که وصیت به جز ء مشاع شده باشد
3. طلبکار متوفی که طلب او مستند به سند رسمی یا حکم قطعی باشد به مقدار طلب . در صورتی که در مقابل طلب رهن نبوده و ترتیب دیگری هم برای تامین طلب نشده باشد

ماده 168: دادگاه بخش، در موارد زیر پس از اطلاع، اقدام به مهر و موم می نماید:

1. در موردی که کسی که در خانهء استیجاری یا مهمانخانه و امثال آن فوت شده و کسی برای حفظ اموال او نباشد.
2. در صورتی که از اموال دولتی یا عمومی نزد متوفی امانت باشد.

ماده 170: در صورتی که قبل از حضود دادرس دادگاه بخش در محل ترکه اقدام فوری برای حفظ ترکه لازم باشد اقدام مزبور توسط دادستان و در جایی که دادستان نباشد توسط کلانتری محل و اگر مامورین محلی نباشند توسط دهبان و در غیر این صورت توسط دو شخص معتمد محلی به عمل می آید.

 قرابت نسبی و سبببی

نسب مفهوم اعتباری و ویژه موردی است که از نکاح شرعی یا در حکم آن باشد قانون نسب طبیعی را محترم دارد. پس متولد از زنا با پدر و مادر طبیعی خود نه خویشی نسبی دارد و نه وارث محسوب می شود.

در قرابت نسبی مظام طبقاتی حکومت دارد : بدین بیان که خویشان نسبی وارث به چند طبقه متمایز تقسیم می شوند و گروهی که در طبقه ی مقدم است بر خوبشان طبقه بعد رجحان دارند .

در قرابت سببی وراثت تنها میان زن و شوهر است و به سایر خویشان سببی مانند مادر سرایت نمی کند. به همین جهت در فقه فقط از میراث زوج و  زوجه سخن به میان امده است.

طبقه وارثان و درجه نزدیکی آنان

بر طبق ماده 862 قانون مدنی اشخاصی که به موجب نسب ارث می برند سه طبقه اند :

1. پدر و مادر و اولاد و اولاد اولاد
2. اجداد و برادر و خواهر و اولاد آنها
3. اعمام و عمات و اخوال و خالات و اولاد آنها

خویشان هر طبقه مقدم بر خویشان طبقه موخر می باشند و آنا را از ارث محروم می دارند. در هر طبقه نیز خویش نزدیک تر ارث می برد و دور تر محروم می ماند برای مثال تا زمانی که فرزند وجود داشته باشد ، نوه ارث نمی برد.

نحوه تقسیم ارث مادر

در نحوه تقسیم ارث مادر، در فرض وجود پدر و مادر وی بدون فرزندان، یک سوم سهم مادر او و دو سوم، سهم پدر است. در فرض وجود فرزندان، سهم هر یک از پدر و مادر، یک ششم بوده، یک دوم به دختر تنها، دو سوم به چند دختر می رسد و چنانچه فرزندان، پسر باشند، به غیر از یک ششم سهم پدر و مادر، بقیه سهم ارث آنها خواهد بود. زوج نیز در صورت وجود فرزند یک چهارم و گرنه یک دوم ترکه را به ارث می برد.

محاسبه و تقسیم ارث :

چهار مانع ارث بری

موانعی وجود دارند که بر طبق قانون موجب می شوند ورثه  از ماترک متوفی محروم شوند :

قتل :

اگر مورث خود را به قتل برسانند از ارث او محروم می شوند.

لعان :

بعد از لعان، زن و شوهر از یکدیگر ارث نمی برند و همچنین فرزندی که به سبب انکار او لعان واقع شده از پدر و پدر از او ارث نمی برد.( لعان یعنی زوج، زوجه دائـمی خود را که با او نزدیکی نموده است به زنا نسـبت دهد)

کفر :

هرگاه مورث کافر باشد ، وارث مسلمان باشد ، ارث به او تعلق می گیرد اما اگر مورث مسلمان باشد و وارث کافر باشد ، ارث به او تعلق نمی گیرد.

ولادت از زنا :

نـسب از موجبات ارث است ولی زمـانی که ناشی از زنا نباشد. ولی اگر حرمـت رابطه ای که طفـل ثمـره آن است نسـبت به یکی از ابوین ثابت و نسبت به دیگری بواسطه اکراه یا شبهه زنا نباشد طفل فقط از این طرف و اقوام او ارث می برد و بالعکس.

نحوه محاسبه مالیات بر ارث

گواهی انحصار وراثت

پس از فوت فرد، اموال او به طور قهری به وراث منتقل می‌شود، اما اگر وراث می‌خواهند سهم‌الارث خود را مطالبه و در آن تصرف کنند، در مرحله نخست باید انحصار وراثت کنند. به این معنا که منحصر بودن آنها در ارث بردن از فرد متوفی و سهم‌الارث هر یک از آنها در دادگاه بررسی و اثبات شود.

کارکرد گواهی انحصار وراثت نیز آن است که بدون انحصار وراثت، وضعیت ورثه و چگونگی تقسیم ترکه به طور رسمی روشن نمی‌شود. وراث متوفی و اشخاص ذی‌نفع اعم از هر شخصی كه منفعتی در اموال متوفی داشته باشد، می‌تواند از دادگاه تقاضای صدور گواهی انحصار وراثت کند.چنانچه وراث یا اشخاص ذی‌نفع متعدد باشند، نیازی به درخواست همگی آنها نیست و اقدام یك نفر از این افراد برای امضا و ارایه دادخواست گواهی انحصار وراثت كافی است.

ماده 20 قانون آیین دادرسی مدنی می‌گوید: دعاوی راجع به تركه متوفی اگرچه خواسته، دین و یا مربوط به وصایای متوفی باشد، تا زمانی كه تركه تقسیم نشده، در دادگاه محلی اقامه می‌شود كه آخرین اقامتگاه متوفی در ایران، آن محل بوده و اگر آخرین اقامتگاه متوفی معلوم نباشد، رسیدگی به دعاوی یادشده در صلاحیت دادگاهی است كه آخرین محل سكونت متوفی در ایران، در حوزه آن بوده است.

هم اکنون مرجع صلاحیتداری که به انجام امور مربوط به انحصار وراثت می‌پردازد، شورای حل اختلاف است.

مراحل در خواست گواهی انحصار وراثت

1. تکمیل مدارک لازم
2. مراجعه به دفتر خدمات قضایی
3. ثبت نام در سامانه سنا
4. ثبت دادخواست با موضوع درخواست صدور گواهی انحصار وراثت
5. مراجعه به شورای حل اختلاف و پیگیری ارجاع پرونده و رفع نواقص احتمالی
6. پیگیری درج آگهی در روزنامه
7. پس از حدود سه ماه صدور گواهی انحصار وراثت

نتیجه گیری :

ارث مال و اموالی است که از فرد متوفی باقی می ماند . اگر متوفی دارای فرزند دختر و پسر باشد ، پسر دو برابر دختر ارث می برد. در تقسیم ارث مادر اگر یک فرزند دختر و یا پسر داشته باشد تمام اموال ماترک به او می رسد اما اگر چند فرزند دختر یا پسر داشته باشد میزان سهم الارثشان به نسبت مساوی تقسیم می شود.

اگر فرزندانش هم دختر باشند و هم پسر باید سهم پسران دوبرابر سهم دختران باشد.اگر وارثان متوفی کافر باشند ، ارث به انها تعلق نمی گیرد.همچنین اگر باعث مرگ مورث شده باشند از دریافت سهم الارث محروم می شوند.

لعان و زنا نیز موجب محرومیت از ارث است.همچنین برای دخل و تصرف در میزان سهم الارث خود می بایست گواهی احصار وراتث تهیه نمایید که توضیحات در متن فوق ارائه شده است.

در این مقاله از سایت وکیل مشهد سعی کردیم به صورت کامل در زمینه ارث اطلاعاتی را در اختیار شما کاربران گرامی قرار دهیم.

چنانچه نیاز به مطالعه بیشتر در زمینه حقوقی هستید به بخش وکیل حقوقی در مشهد مراجعه نمایید.