قتل در لغت به معنای سلب حیات است و در تعاریف حقوقی به معنای گرفتن جان دیگری است. پرونده های قتل به دو بخش تقسیم می شوند :
1- قتل عمد
2- قتل غیر عمد
و اما موارد شبه قتل و خطای محض نیز در دسته ی قتل های غیر عمد جای دارند.
قتل یکی از سنگین ترین جرایمی است که یک فرد می تواند در طول زندگی مرتکب آن شود.
مجازات جرم قتل بسیار سنگین و سرسختانه است چراکه افراد نباید بتوانند به راحتی بر جان دیگران دست درازی نمایند.
قتل از منظر اسلام
خداوند در آیه ۳۲ سوره مائده در این باره می فرمایند:
هر كس، كسى را جز به قصاص قتل يا [به كيفر] فسادى در زمين بكشد چنان است كه گويى همه مردم را كشته باشد و هر كس، كسى را زنده بدارد چنان است كه گويى تمام مردم را زنده داشته است و قطعا پيامبران ما دلايل آشكار براى آنان آوردند [با اين همه] پس از آن بسيارى از ايشان در زمين زياده روى مى كنند همچنین خداوند در آیه ۲۵ سوره فرقان می فرمایند انسانی را که خداوند خونش را حرام شمرده،
جز به حق نمی‌کشندو هر کس چنین کندمجازات سختی خواهد دید در حدیث پیامبر اعظم نیز آورده شده است که اولین چیزی که در روز قیامت خداوند درباره آن داوری میکند خون است واگر همه دنيا نابود شود، نزد خدا اهميتش كمتر از خونى است كه به ناحق ريخته شود.
با استناد به ایات قران کریم و فقه و شریعت که تمامی قوانین ایران براساس انها تدوین شده اند، جرم قتل دارای بالاترین سطح مجازات یعنی قصاص است.
مَن أعانَ على قَتلِ مؤمنٍ بشَطرِ كَلِمَةٍ لَقِيَ اللّه َ يَومَ القِيامَةِ مَكتوبٌ بينَ عَينَيهِ آيِسٌ مِن رَحمَةِ اللّه ِ .
هر كس [حتى] با نيم كلمه حرف در كشتن مؤمنى كمك كند، روز قيامت خدا را در حالى ديدار كند كه بر پيشانيش نوشته شده است: نوميد (محروم) از رحمت خدا.
جرم قتل و ارکان و عناصر آن
عنصر مادی جرم قتل
هرنوع عملی که قتل به وسیله ی ان انجام می گیرد. در قتل، جرم ممکن است به اشکال مختلف و متفاوتی انجام گیرد. هر چیزی که مسبب مرگ مقتول گردد عنصر مادی این جرم محسوب می شود. اعم از چاقو / ضربه / هل دادن و…
طبق ماده 291 قانون مدنی هرگاه کسی فعلی که انجام آن را برعهده گرفته یا وظیفه خاصی را که قانون بر عهده او گذاشته است، ترک کند و به سبب آن، جنایتی واقع شود، چنانچه توانایی انجام آن فعل را داشته است جنایت حاصل به او مستند می شود و حسب مورد عمدی، شبه عمدی، یا خطای محض است،
مانند این که مادر یا دایه ای که شیر دادن را برعهده گرفته است، کودک را شیر ندهد یا پزشک یا پرستار وظیفه قانونی خود را ترک کند.
شرایط قتل ترک فعلی
وجود وظیفه قانونی یا قراردادی نه اخلاقی
سببیت بین ترک فعل و وقوع قتل (ترک عمل باید موجب قتل گردد) بنابر این در صورت وجود یک عامل مستقل قتل به ترک فعل منتسب نمی گردد.
توانایی ترک فعل بر انجام عمل
قتل عمد
مسائل مرتبط با قتل عمد در ماده 290 قانون مجازات اسلامی (تعزیرات ) بررسی شده اند و قوانینی در رابطه با مجازات ان ذکر شده است.قتل عمد حالتی است که فرد یقینا و قطعا قصد کشتن طرف مقابل را داشته است. آنچه که در قانون مجازات اسلامی ذکر شده است چنین است :
حتی اگر اقدام مجرم در نهایت منجر به مرگ فرد نشود باز هم مجرم محکوم به حکم اقدام به قتل عمد می باشد .
قتل شبه عمد چیست؟
در برخی موارد دیده شده است که فرد قصد کشتن کسی را نداشته است و اقداماتش با این هدف صورت نگرفته اند اما نتیجتا منجر به فوت طرف مقابل شده اند.
برای مثال : یک خطای پزشکی می تواند سبب مرگ بیمار شود در این حالت، پزشک معالج قصد مرگ بیمار را نداشته است اما قتل شبه عمد صورت گرفته است. در ماده 291 قانون مجازات اسلامی درباره قتل شبه عمد توضیح داده شده است.
قتل خطای محض چگونه است ؟
در این حالت هدف قاتل فرد مقتول نبوده است و مقتول به طور تصادفی و اتفاقی در مسیر مرگ قرار گرفته است. یکی از مثال ها در این باره ، برخورد تیر خطا می باشد. از جمله مواردی که در ماده 292 قانون مجازات اسلامی درباره قتل خطای محض ذکر شده است :
قتل در اثر خواب / بیهوشی / مجنون بودن و… در تمامی این حالات اگر فرد بداند که اقدامش منجر به مرگ طرف مقابل می شود ، جرم او از نوع قتل عمد تلقی می شود. نوع دیگری از قتل به نام قتل شهوتی نیز وحود دارد که فرد بر اثر ازار جنسی قاتل به قتل می رسد . قتل شهوتی در میان مردان و قاتلان زنجیره ای مشهود تر است.
اکراه در قتل
اکراه در قتل و یا دستور به قتل دیگری مجوز قتل نیست، بنابراین اگر کسی را وادار به قتل دیگری کنند یا دستور به قتل رساندن دیگری را بدهند مرتکب قصاص می‌شود و اکراه کننده، به حبس ابد محکوم می‌شود.
در تبصره یک و دو ماده 212، آمده است که اگر اکراه شونده طفل نابالغ یا مجنون باشد فقط اکراه کننده محکوم به قصاص است و اگر اکراه شونده طفل بالغ باشد نباید قصاص شود بلکه باید عاقله او دیه را بپردازد و اکراه کننده نیز به حبس ابد محکوم است.
شرکت در قتل
هرگاه دو یا چند مرد مسلمان مشترکاً مرد مسلمان را بکشند “ولی‌دم” می‌تواند با اذن ولی امر تمام آنها را قصاص کند و در صورتی که قاتل دو نفر باشند باید به هرکدام از آنها نصف دیه و اگر سه نفر باشند باید به هرکدام از آنها دو ثلث دیه و اگر چهار نفر باشند باید به هرکدام از آنها سه ربع دیه را بپردازد و به همین نسبت در افراد بیشترولی دم می‌تواند برخی از شرکای در قتل را با پرداخت دیه قصاص کند و از بقیه شرکا نسبت به سهم دیه اخذ کند.
قتل های عمدی که موجب قصاص نفس نیست
این موارد مربوط به حالتی است که قانونگذار به علت وجود برخی ویژگی ها در قاتل یا مقتول،مرتکب قتل عمد را مستوجب قصاص نمی داند و از ابتدا با واکنشی متفاوت از قصاص با او مواجه می شود.لذا این موارد را باید از سقوط قصاص متمایز دانست.
مواردی که قتل موجب قصاص نفس نمی شود
قاتل ، پدر یا جد پدری باشد.
قاتل دیوانه یا نابالغ باشد.
مقتول دیوانه باشد.
قاتل مست بوده و به طور کل مسلوب الاختیار شده و قبل از انجام قتل برای چنین کاری خود را مست نکرده باشد.
((در حالات ذکر شده ، قاتل قصاصنمی گردد و فقط ملزم به پرداخت دیه مقلول به اولیای دم می باشد.))
در این مقاله از وبسایت وکیل مشهد سعی کردیم به صورت کاما اطلاعاتی در رابطه با جرم قتل و انواع ان به صورت کامل اطلاعاتی در اختیار شما کاربران گرامی قرار دهیم.
همچنین میتوانید جهت بهره مندی بیشتر از مطالب کیفری به صفحه وکیل کیفری مشهد مراجعه کنید.
چنانچه در این زمینه نیازمند وکیل پایه یک دادگستری مجرب هستید میتوانید از بخش مشاوره رایگان وکالت درخواست مشاوره خود را ثبت نمایید.
