دیه مال معینی است که به دلیل جنایت غیر عمد بر نفس، عضو یا مال، یا جنایت عمدی در مواردی که مشمول قصاص نشود، باید به شخص مورد جنایت یا ولی اولیاء دم پرداخت شود. بنابراین پرداخت دیه به عهده کسی است که به شخص دیگری آسیب رسانده باشد. بعضی از مواردی خاص دیه شخص از صندوق بیت المال پرداخت می ‌شود که نحوه وصول دیه از بیت المال شرایط خاصی دارد.

ضمن بررسی نحوه وصول دیه از بیت المال، به بررسی موقعیت‌ هایی که در آن دیه شخص از بیت المال پرداخت می ‌شود، خواهیم پرداخت.

در چه مواردی دیه شخص از بیت المال پرداخت می شود؟

پیش از بررسی شرایطی که دیه شخص از بیت المال پرداخت می‌شود، لازم است با مفهوم بیت المال آشنایی داشته باشید. بیت المال به مجموعه اموالی گفته می شود که در اختیار امام مسلمانان قرار دارد و متعلق به همه ی مسلمانان می باشد. این اموال باید با نظر امام مورد مصرف عموم مردم قرار گیرد. مواردی که دیه شخص از بیت المال پرداخت می شود به شرح زیر است.

• اگر شخصی به قتل برسد و قاتل شناسایی نشود، دیه شخص از طریق بیت المال وصول خواهد شد.
• اگر مامور دولت حین انجام وظایف قانونی، موجب فوت یا آسیب به کسی شود، دیه شخص از بیت المال پرداخت می شود.
• اگر شخصی بر اثر ازدحام جمعیت مانند اعتراضات، راهپیمایی ها و غیره در امکان عمومی کشته شود، دیه وی از طریق بیت المال پراخت خواهد شد.
• اگر تصادفی رخ بدهد و مقصر حادثه و اولیای دم متوفی شناسایی نشوند.
• اگر شخصی که مرتکب جرم شده عاقله نداشته باشد یا عاقله او توانایی پرداخت دیه را نداشته باشد، در این صورت خانواده متوفی باید به نحوه وصل دیه از بیت المال آگاه باشند.
• شخصی بدون اطلاع وارد مناطق نظامی یا سایر مناطق ممنوعه شود و مطابق مقررات مورد هدف قرار گیرد، دیه او از طریق بیت المال پرداخت می‌شود.
• به طور مثال فردی مرتکب جرم شده اما به دلیل فرار، مرگ یا عدم تمکن مالی نتواند دیه متوفی را پرداخت کند.
• اگر شخصی به دلیل خطا در صدور حکم از سوی قاضی محکوم به قصاص عضو، تعذیر یا در اثر اجرای مجازات کشته شود، اولیای دم می‌توانند از طریق آشنایی با نحوه وصول دیه از بیت المال نسبته دریافت دیه اقدام کنند.
• در مواردی که لوث علیه شخصی محقق شده اما اولیاء دم قسامه را نپذیرند و در صورتی که متهم از سایر اقربای خود درخواست سوگند نموده و آنها قسامه را اجرا کنند، متهم از قصاص رهایی یافته و دیه توسط بیت المال پرداخت خواهد شد.( لازم به ذکر است، لوث به این معناست که اثبات قتل ضعیف بوده و با سوگند خوردن ثابت می شود و در صورت اثبات با سوگند فقط دیه پرداخت خواهد شد و قصاصی در کار نیست.)
• اگر فردی به هر دلیلی فوت کند و مجهول و الهویه باشد و مشخص نباشد که قاتل چه کسی است، دیه از بیت المال پرداخت می شود.
• اگر فرد بر اثر تصادف فوت کند و مقصر حادثه مشخص نباشد و از طرفی اولیاء دم متوفی نیز شناسایی نشود.

نحوه وصول دیه از بیت المال چگونه است؟

نحوه وصول دیه از بیت المال به دو صورت حقوقی و کیفری امکان پذیر است:

• هنگام مطالبه دیه توسط شاکی یا اولیاء دم از بیت ‌المال، پرونده کیفری بدون صدور قرار مجرمیت و کیفرخواست به دادگاه عمومی جزایی ارجاع داده می شود و دادگاه با بررسی موضوع و شناخت و تشخیص شرایط قانونی، نسبت به صدور حکم مبنی بر پرداخت دیه از بیت المال اقدام می کند.
• در صورتی که اولیاء دم یا مجنی علیه به عنوان خواهان، دعوای حقوقی مطرح نمایند در این صورت برای صدور حکم از دادگاه حقوقی تقدیم دادخواست با کلیه شرایط مقرر در قانون لازم است و دادخواست باید به به دادگستری ارائه شود.

چه مدارکی برای وصول دیه از بیت المال لازم است؟

نحوه وصول دیه از بیت المال را بررسی کردیم اما برای وصول دیه باید مدارک زیر را نیز ارائه دهید:

1. ارائه تصویر دادنامه
2. ارائه نامه گواهی انحصار وراثت
3. تصویر نظریه پزشکی قانونی
4. تصویر گزارش مرجع انتظامی

داشتن مدارک فوق برای وصول دیه از بیت المال اختیاری می باشد اما در صورتی که مدارک فوق را در اختیار نداشته باشید می توانید یکی از مدارک زیر را ارائه نمایید:

1. شهادت دادن مطلعین
2. اتیان سوگند
3. درخواست استعلام
4. پرونده استنادی
5. ارجاع به کارشناسی
6. ارائه سایر دلایل و مستندات

علاوه بر مدارک فوق، همراه داشتن اصل کارت ملی جهت احراز هویت و پرداخت هزینه های مرتبط با دادرسی همواره ضروری است.

آیا دیه در ماه های حرام از طریق بیت المال وصول می شود؟

در پاسخ به این سوال که آیا آیا تغلیظ دیه در ماه های حرام در نحوه وصول دیه از بیت‌المال تاثیری دارد یا خیر می‌توان گفت در این مورد میان فقها نیز اختلاف نظر وجود دارد. به طور کلی دو نظر در این مورد بیان شده است:

• عده ای فقها اعتقاد دارند که که پرداخت دیه در صورتی که جزء یکی از موارد فوق باشد، همواره بر عهده‌ی بیت‌المال است. حتی اگر قتل در ماه حرام واقع شده باشد، حکم تغلیظ دیه ،یعنی اضافه شدن یک سوم به مبلغ دیه نسبت به بیت‌المال نیز جاری است.
• عده ای از قفها نیز بر این باور هستند که با توجه به لزوم احتیاط در مصرف بیت المال در مواردی مانند زمانی که عاقله ای وجود ندارد یا توانایی پرداخت دیه ندارد و یا قتل در اثر خطای قاضی بوده و سایر موارد از این قبیل، تغلیظ دیه بر بیت المال ثابت است و در همه موارد تغلیظ دیه در بیت المال اثری ندارد.

جمع بندی

دیه از جمله مواردی است مرتبط با قانون مجازات اسلامی بوده و باید از طرف ضارب یا قاتل به شخص مصدوم یا اولیاء دم مقتول پرداخت شود. در این مقاله از وکیل مشهد به نحوه وصول دیه از بیت المال پرداختیم، بنابراین در مواردی مشابه آنچه در مقاله ذکر شده، دیه از بیت المال پرداخت خواهد شد. شما می توانید جهت پیگیری بهتر و کسب اطلاعات دقیق تر در مورد نحوه وصول دیه از بیت المال با وکیل مجرب و حرفه ای مشورت نمایید.

چنانچه در زمینه های کیفری نیاز به مطالعه بیشتر داشتید میتوانید با مراجه به صفحه وکیل کیفری مشهد مقالات بیشتری در این زمینه مطالعه نمایید.