معرفی دعوای استرداد جهیزیه : «جهیزیه» به مجموعه وسایل و اشیائی که از سوی خانواده دختر به عروس به هنگام عزیمت به منزل بخت (شوهر) تسلیم می گردد، اطلاق می شود. در بسیاری از خانواده ها مرسوم است که زن به فراخور دارایی خود و کسانش، تمام یا بخشی از اثاث مورد نیاز خود را به خانه شوهر ببرد. این رسم را دلایل گوناگون اجتماعی و روانی به وجود آورده است.
تأمین معاش خانواده بر عهده شوهر است؛ ولی زن نیز میل دارد در این تلاش او را یاری دهد. در تقسیم سنتی کار بین زن و مرد، زن به تنظیم امور خانه می پردازد و از کار خود درآمدی ندارد، پس ناچار باید مالی به همراه ببرد و بدین گونه سهمی از این بار را به دوش بکشد و همسر را کمک کند.
در واقع، آوردن جهیزیه نشانه صمیمیت و مظهری از روح تعاون بین خانواده زن با شوهر است. از سوی دیگر، بر طبق قانون، دختر خانواده نصف پسر ارث می برد و دادن جهیزیه به دختر راهی است برای تعديل قانون به هر حال اگر جهیزیه از مال دختر نباشد خانواده اش آن را به او تملیک می کنند.
«آوردن جهیزیه به معنی انصراف از مالکیت یا شریک ساختن شوهر در آن نیست حق مالکیت زن باقی می ماند؛ ولی شوهر نیز از منافع آن بهره مند می شود و می تواند به طور متعارف این اموال را استعمال کند.»
از نظر حقوقی آوردن جهیزیه نوعی اباحه تصرف است و هیچ حقی برای شوهر ایجاد نمی کند؛ بنابراین، هرگاه زن بخواهد می تواند جهیزیه را به دیگری انتقال دهد یا به خانه پدری برگرداند. ولی از جهت اخلاقی، زن اموال را به خانواده اختصاص می دهد تا صرف نیازهای افراد آن شود.
و اما مسائلی که مورد بحث ما در این مقاله قرار می گیرد:
مبحث اول: ارکان و نحوه دعوای استرداد جهیزیه
استرداد جهیزیه مانند سایر دعاوی استرداد دارای شرایط عمومی و اختصاصی است که گذشته از شرایط عمومی باید شرایط اختصاصی به شرح ذیل را نیز دارا باشد:
گفتار اول: مالکیت خواهان بر اموال مورد ادعا
اولین رکن دعوای استرداد وجود دلایل و اسناد دال بر مالکیت خواهان دعوا بر اموال مورد ادعای استرداد است. به عبارتی دعوای استرداد نسبت به اموالی پذیرفته می شود که در مالکیت زن باشد در صورت حدوث اختلاف باید به شرح ماده ۹۳ ق. اجرای احکام مدنی که مقرر می دارد: «از اموال منقول موجود در محل سکونت زوجین آنچه معمولا و عادتاً مورد استفاده اختصاصی زن باشد متعلق به زن و آنچه مورد استفاده اختصاصی مرد باشد متعلق به شوهر و بقیه از نظر مقررات این قانون مشترک بین آنان محسوب شود.
مگر اینکه خلاف آن ثابت گردد، عمل کرد؛ «بنابراین، در مرحله نخست باید به عرف و عادت و اوضاع و احوال توجه کند در محلی که مرسوم است تمام اثاث منزل را زن به عنوان جهیزیه به خانه شوهر می برد، به ویژه جایی که مدت طولانی از مدت نکاح نمی گذرد و زن نیز ثروتمند است، باید شوهر را مدعی شمرد و از او دلیل مالکیت خواست.
برعکس هنگامی که زن از خانواده ثروتمندی نیست و دعوا درباره اشیاء گران بهایی است که زن به طور معمول توانایی تهیه آن را ندارد یا از تاریخ وقوع نکاح چنان می گذرد که بقای مال مورد نزاع بعید به نظر می رسد، باید زن را مدعی به حساب آورد.»
در فرضی که قرائن خارجی وجود ندارد، باید از اماره تصرف یاری خواست ماده ۳۵ ق.م. مقرر می دارد: «تصرف به عنوان مالکیت، دلیل مالکیت است مگر اینکه خلاف آن ثابت شود» اگر یکی از دو طرف دعوی، تصرفی زائد بر دیگری داشته باشد و برای مثال مال را در صندوق یا اتاق ویژه خود نگه دارد، باید او را مالک انگاشت و دیگری را مدعی شمرد.
«همچنین اگر مالی مورد استفاده اختصاصی یکی از آن دو قرار گیرد، تصرف او بر مال قوی تر از دیگری است و اماره بر مالکیت متصرف قرار می گیرد.»
«در خصوص اموالی که نه تصرف شخصی بر آن وجود دارد و نه در عرف متعلق به یکی از طرفین باید طبق مقررات باب تداعی به سوگند یاد کنند و پس از سوگند مبنی بر ادعای طرف مقابل مال بین آنان متساوية تقسیم شود، چنانچه هر یک از طرفین حاضر به اتیان سوگند نشد، ادعای طرف مقابل اثبات می شود و دعوا بدین ترتیب فیصله می یابد.»
گفتار دوم: تسلیم مال موضوع دعوا (جهیزیه)
باید مطابق اسناد و مدارک محکمه پسند تحویل و تسلیم اموال بر زوج یا آورده شدن این اموال بر زندگی مشترک از طرف زوجه ثابت شود؛ بنابراین، اگر زوجه از شوهر مبنی بر وجود اموال و تسلیم آن رسید داشته باشد که در اصطلاح فقهی به آن سیاهه جهیزیه می گویند دو فرض پیش می آید:
- اگر سیاهه جهیزیه موجود باشد: «به فرض اینکه سیاهه جهاز با امضای شوهر در اختیار زن باشد، باید دادخواستی با خواسته استرداد جهاز تنظیم شود و با استناد به سیاهه با این توضیح که جهاز در خطر حیف و میل و تعویض و جابه جایی است تقدیم دادگاه صالحه شود.»
- اگر سیاهه جهیزیه موجود نباشد: در چنین شرایطی استرداد جهاز مشکل است اگر زن فاکتورهای معتبر خرید و شهادت شهود و احيانا قبض بارکشی های شهری که ناقل جهاز به نشانی زوج بوده اند را در اختیار داشته باشد می تواند با استناد به این اسناد دعوای خود را مطرح کند یا می تواند با تأمین دلیل از شورای حل اختلاف اموال موجود در خانه را تأمین و لیست نماید تا بر اساس این تأمین، دادخواست به دادگاه تقدیم نماید. در این موارد، وجود یک وکیل آگاه می تواند به حل اختلاف شما کمک کند.
گفتار سوم: وجود یا بقاء عين (جهیزیه)
همان طور که گفته شد آوردن جهیزیه به زندگی مشترک به مفهوم اباحا، تصرف و انتفاع مشترک از این اموال است. بدین ترتیب، يد زوج نسبت به این اموال امانی بوده و تلف جهیزیه جز در صورت تعدی و تفریط زوج، ضمانی بر عهده زوج نخواهد داشت با این تحلیل، زوجه در دعوای استرداد جهیزیه باید وجود و بقای جهیزیه را ثابت کند که در یکی از آراء دیوان عالی کشور هم به آن اشاره شده است:
«داشتن قبض رسید جهیزیه ازدواج به تنهایی کافی برای مطالبه نخواهد بود بلکه زوجه باید ثابت کند که جهیزیه در منزل زوج باقی است.» برای حفظ حقوق زوجه به حکم اصل استصحاب، در صورت تردید به تلف و بقاء، موجود بودن اموال را فرض و زوج را در صورت ادعای تلف، مدعی دانست و بار اثبات ادعا را بر او تحمیل نمود. در صورت عدم وجود عین اموال برابر ماده ۲ق.آ.د.م. بدون ورود در ماهیت دعوا دادگاه قرار عدم استماع دعوا صادر می کند.
در پایان لازم به یادآوری است دعوای استرداد جهیزیه یک دعوای عینی است و در هر جا که مسئولیت شخص شامل بازگرداندن یک عین خارجی باشد درخواست نمود. قیمت آن قبل از تلف موضوع دعوا یا خواسته قرار نمی گیرد.
تغییر دعوای استرداد جهیزیه به دعوای مطالبه مبلغی، سبب تغییر نوع دعوا از استرداد به دعوای مطالبه است که در دعوای مطالبه باید ابتدا منشأ آن را مانند هر دعوای دیگر ثابت نمود و در اینجا زوجه باید ابتدا اركان اختصاصی دعوای استرداد را ثابت کند و پس از آن تلف را ثابت کند و بعد با رعایت شرایط، مطالبه قیمت نماید در زمان طرح دادخواست باید خواسته خود را از آغاز به همین نحو تعیین نماید؛ یعنی، مطالبه وجه که در ضمن آن می بایست تمام شرایط فوق را به همراه تلف عین ثابت نماید.
مبحث دوم: اقدامات احتياطی ویژه در مورد دعوای استرداد جهیزیه
گفتار اول: درخواست دستور موقت
زن می تواند درخواست دستور موقت مبنی بر توقیف و مهر و موم جهیزیه را قبل یا ضمن دادخواست استرداد جهیزیه به مرجع مربوطه از طریق وکیل آگاه و یا بهترین وکیل در مشهد تقدیم نماید تا از نقل و انتقال یا تلف یا هر نوع خسارت احتمالی در آینده در امان باشد.
گفتار دوم: درخواست تأمین خواسته
تأمین خواسته یعنی توقیف اموال؛ بنابراین، خواهان دعوای استرداد جهیزیه یا مطالبه خسارت ناشی از تلف جهیزیه می تواند هم زمان یا قبل یا بعد از دادخواست اصلی درخواست توقیف اموال را بنماید تا اموال موجود توقیف و خواسته دعوا از آن تأمین گردد.
گفتار سوم: درخواست تأمین دلیل
اگر خواهان اسناد و مدارکی دال بر موجود بودن اموال و جهیزیه در محل زندگی مشترک در دست ندارد یا لیستی نشان از تحویل جهیزیه به شوهر در دسترس یا موجود نیست می تواند با درخواست تأمین دلیل تمامی اموال موجود در خانه را تأمین و توسط عضو شورا با کارشناس متخصص لیست دقیق اموال را به دست آورد تا ادله كامل برای طرح دعوای خود داشته باشد.
گفتار چهارم: شکایت کیفری فروش مال غیر
طبق قانون شوهر اجازه فروش جهیزیه زن را ندارد؛ زیرا این اموال به زن تعلق دارد و شوهر فقط تا بقای زندگی مشترک حق استفاده از این اموال را دارد؛ اما گاهی اوقات اتفاق می افتد که برخی مردان اقدام به فروش جهیزیه همسرانشان می کنند گرچه با فروش این اموال توسط شوهر او مسئول جبران خسارت و برگرداندن عین، مثل یا قیمت آن است؛ ولی فروش این اموال و امضای آن توسط شوهر ایجاد رابطه امانی نمی کند بلکه فقط برای اثبات مالکیت نسبت به آن هاست به طوری که در صورت بروز اختلاف، مورد استفاده قرار گیرد.
البته فروش این اموال توسط شوهر می تواند از سوی دادسرا و دادگاه به عنوان فروش مال غیر مورد رسیدگی قرار گیرد اگر برابر حکم دادگاه شوهر با فروش جهیزیه به عنوان فروش مال غیر محکوم گردد علاوه بر مجازات مقرر در خصوص کلاهبرداری مکلف است عین مال یا در صورت نبودن عين مال، مثل یا قیمت آن را به زوجه برگرداند و برای این امر نیازی به ارائه دادخواست حقوقی نیست.
اگر زن بخواهد با شکایت کیفری موضوع فروش مال غیر را پیگیری کند باید در دادسرای محل وقوع جرم یعنی، دادسرایی که جهیزیه در آن حوزه به فروش رفته، شکایت کند و اگر بخواهد با تقدیم دادخواست حقوقی اقامه دعوا کند باید دادخواست استرداد جهیزیه را در دادگاه محل اقامت خود یا زوج توسط بهترین وکیل در مشهد تحویل دهد.
در این مقاله از سایت وکیل مشهد سعی کردیم به صورت کامل اطلاعاتی در زمینه معرفی دعوای استرداد جهیزیه در اختیار شما کاربران گرامی قراردهیم.
چنانچه نیاز به مطالعه بیشتر در زمینه خانواده هستید میتوانید به بخش وکیل خانواده مشهد مراجعه نمایید.
اگر سیاهه جهیزیه موجود نباشد چه باید کرد؟
شکایت کیفری فروش مال غیر به چه صورت است؟
طبق قانون شوهر اجازه فروش جهیزیه زن را ندارد؛ زیرا این اموال به زن تعلق دارد و شوهر فقط تا بقای زندگی مشترک حق استفاده از این اموال را دارد؛ اما گاهی اوقات اتفاق می افتد که برخی مردان اقدام به فروش جهیزیه همسرانشان می کنند گرچه با فروش این اموال توسط شوهر او مسئول جبران خسارت و برگرداندن عین، مثل یا قیمت آن است؛ ولی فروش این اموال و امضای آن توسط شوهر ایجاد رابطه امانی نمی کند بلکه فقط برای اثبات مالکیت نسبت به آن هاست به طوری که در صورت بروز اختلاف، مورد استفاده قرار گیرد.
دیدگاهتان را بنویسید