حضانت فرزند

یکی از مهم ترین مسائل که در حین فرآیند طلاق به وجود می آید و می‌ بایست میان زوجین حل و فصل شود، بحث حضانت فرزند یا فرزندان است. فرزندان مهمترین بخش هر خانواده ای هستند و به دلیل سن و شرایط شکننده روحی و عاطفی بیش از هر کسی از طلاق آسیب می‌بینند. بنابراین، در صورت قطعی شدن تصمیم بر طلاق زوجین می‌ بایست این مساله را به نحوی ‌حل کنند که کمترین آسیبی به فرزندان برسد.

حضانت به چه معناست؟

حضانت به معنای نگهداری و مراقبت از فرزندان از جمله جسمی، روحی، مادی و معنوی و تعلیم و‌ تربیت آن‌ها است. حضانت علاوه بر اینکه حق والدین است، تکلیف آن‌ها هم نیز به شمار می‌رود. به این معنا که اگر حضانت فرزند یا فرزندان به یکی از والدین وی سپرده شود نمی تواند از در آن کوتاهی کند و مجبور به نگهداری از فرزند یا فرزندان خود می باشد.

براساس مواد 1168 تا 1179 قانون مدنی و نیز مواد 40 تا 47 قانون حمایت خانواده:

• حضانت هم حق و نیز تکلیف است.
• هیچ یک از پدر یا مادر حق ندارند از مسئولیت حضانت و تربیت فرزند یا فرزندان خود شانه خالی کنند.
• هر کدام از والدین که پس از طلاق حضانت بر عهده وی نیست، حق ملاقات با فرزند یا فرزندان خود را براساس تکلیف قانونی دارد.

شرایط دریافت حضانت فرزند توسط هر یک از والدین

شرایط اساسی برای در گرفتن حضانت توسط پدر یا مادر پس از طلاق عبارتند از:

• سلامت عقلی و روانی
• توانایی جسمانی و عملی برای نگهداری فرزند
• مسلمان بودن
• شایستگی اخلاقی
• عدم ابتدا به بیماری ‌های واگیر دار و نیز سلامت جسمانی و نداشتن معلولیت موثر
• تامین محل سکونت امن و ثابت
• عدم ازدواج زوجه در صورتی که خواهان حضانت باشد.
• شرط حضانت فرزند می تواند از شروط ضمن عقد باشد.
• اگر مادر خانواده مجددا ازدواج کند، در صورتی که پدر فوت کرده است، حق حضانت فرزند بعد از طلاق از او سلب نمی‌شود و کودک همچنان تحت نگهداری او باقی خواهد ‌ماند.

در صورت فوت هر یک از والدین، حضانت فرزند با دیگری است. مثلاً پس از فوت پدر، حضانت کودک با مادر است. همان‌طور که میدانید پدربزرگ ولی فرزند است و در صورت فوت پدر، حضانت فرزند بر عهده او نیست. در صورتی که پدر و مادر هر دو فوت کنند، حضانت فرزند آنها بر عهده پدربزرگ پدری است و اگر پدربزرگ هم فوت کرده باشد حضانت فزرند بر مبنای طبقات ارث است.

دلایل سلب حضانت از هر یک از والدین

موارد زیر می ‌تواند از جمله شرایطی باشد که دادگاه ممکن است حق حضانت را از پدر یا مادر سلب کند:

• اعتیاد زیان‌آور به الکل، مواد مخدر، قمار و یا هر چیز دیگری که وجودش به فرزند آسیب بزند
• مشهور بودن به فساد اخلاقی و فحشا
• ابتلا هر یک از والدین به بیماری روانی به تشخیص پزشکی قانونی و یا وجود پرونده
• سوءاستفاده از فرزند یا اجبار او به ورود به مشاغل ضداخلاقی مانند فساد، فحشا، تکدی گری، قاچاق
• ضرب و جرح خارج از حد متعارف و تکرار آن به مکررات

موارد سلب حضانت فرزند بعد از طلاق تنها به همین مواردی که ذکر شده خلاصه نمی‌ شود و همانطور که گفته شده در صورت احتمال هرگونه خطر جسمی، روحی و یا تربیتی، دادگاه می ‌تواند حق حضانت را از والدین سلب کند.

قانون ملاقات با فرزند زمانی که حضانت بر عهده وی نیست

در قانون مدنی درباره ملاقات فرزند با والدین به این صورت آمده است: هرکدام از والدین که فرزند تحت حضانت او نیست، حق ملاقات فرزند خود را دارند. تعیین زمان و مکان ملاقات و سایر جزئیات مربوط به آن، در صورت اختلاف بین والدین با محکمه است.

از آن جایی که فرزند باید از حضور پدر و مادر خود بهره‌مند شود، هر یک از والدین که دادگاه حضانت فرزند بعد از طلاق را به او واگذار نکرده است می ‌تواند ساعاتی از هفته با فرزند خود ملاقات کند. تعیین ساعت ملاقات در درجه اول با توافق والدین با یکدیگر انجام می‌شود. اما در صورتی که والدین در این مورد به توافق نرسند، دادگاه در این مورد تصمیم می‌گیرد.

هیچگونه مسئله ای حتی فساد اخلاقی، نمی‌تواند مانع از ملاقات پدر یا مادر با فرزند خود شود، بلکه باید شرایطی تأمین گردد تا این دیدار در محیطی امن و با نظارت انجام شود.

در صورتی که یکی از والدین مانع ملاقات فرزندش با دیگری شود، یا والدی که حضانت بر عهده او نیست از تحویل فرزند خود خودداری کند، طرف دیگر می‌ تواند با مراجعه به مراجع قضایی او را ملزم به تحویل فرزند کند. در صورتی که ایجاد مانع برای ملاقات تکرار شود می ‌تواند دلیلی برای سلب حضانت از وی باشد.

حضانت دختر بعد از طلاق

در بحث حضانت، حضانت فرزند دختر تا 7 سالگی با مادر و تا 9 سالگی با پدر است. پس از 9 سالگی و رسیدن به سن بلوغ، خود دختر می ‌تواند تصمیم بگیرد که با کدام یک از والدین خود زندگی کند. سپردن حضانت به پدر پس از 9 سالگی منوط به طرح دادخواست حضانت توسط پدر پس از اتمام دوره 7 سالگی است. در غیر این صورت، مادر می ‌تواند فرزند خود را نگه دارد. همچنین در صورت عدم تمایل، مادر نیز می ‌تواند به دادگاه مراجعه کند و حضانت را به پدر واگذار کند.

در هر شرایطی، چه حضانت با مادر باشد و چه پدر، نفقه دختر تا زمان ازدواج با پدر است. مگر آن که توافق دیگری میان زوجین صورت گرفته باشد. اما اگر زوجین بخواهند حضانت دختر را به صورت دائم به یک نفر واگذار کنند، بهتر است با مراجعه به وکیل، یک وکالت بلاعزل در مورد حضانت دختر با اختیارات کامل را تنظیم کنند.

در دوران 7 تا 9 سالگی چنانچه وابستگی دختر به مادر بسیار شدید باشد و دادگاه تشخیص دهد که سپردن حضانت فرزند دختر به پدر موجب ایجاد صدمات روحی و یا حتی جسمی شدید برای دختر است، احتمال سپردن حضانت وی به پدر، ضعیف است.

حضانت پسر بعد از طلاق

مطابق قانون سن بلوغ در پسرها 15 سالگی می باشد و وضعیت حضانت را قبل از رسیدن پسر به سن بلوغ را قانون مشخص می کند. مطابق قانون تا زمان رسیدن کودک به 7 سالگی اولویت حضانت فرزند بعد از طلاق با مادر است. یعنی اگر مانعی وجود نداشته باشد، دادگاه خانواده کودک را برای نگهداری به مادر می‌دهد.

پس از رسیدن فرزند پسر به 7 سالگی، پدر مسئول نگهداری از او می‌شود. این مسئله مطلق نیست و شرط استثنای آن مصلحت فرزند است. زمانی که پسر به سن بلوغ و 15 سالگی برسد، حضانت او دیگر توسط قانون و دادگاه مشخص نمی‌ شود و این خود پسر است که انتخاب می‌کند با کدام یک از والدین زندگی کند.

مراحل دادخواست حضانت فرزند

• برای ثبت دادخواست حضانت فرزند همانند دعاوی دیگر باید به دفتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه شود. مدارک لازم برای ثبت این دادخواست، اصل شناسنامه و کارت ملی خواهان، شناسنامه فرزند و نیز اصل سند طلاق و سایر دلایل برای اثبات عدم صلاحیت خوانده است.
• در صورتی که طلاق به صورت توافقی بوده باشد، دادنامه طلاق توافقی و یا توافقنامه بین زوجین که نشان دهنده فرد پذیرنده حضانت است، بسیار مهم می ‌باشد.
• در صورتی که طلاق بر اساس وکالتنامه انجام شده باشد، چنانچه در وکالتنامه تکلیف حضانت فرزند مشخص شده باشد، باید ضمیمه دادخواست گردد.
• پس از ثبت دادخواست، پرونده به دادگاه صالح ارجاع شده و دادگاه با درنظر گرفتن تمامی مدارک، شرایط سنی فرزندان، شرایط سالب حضانت اقدام به صدور رای به نفع یکی از والدین می‌ نماید.

چنانچه حضانت بر عهده یکی از والدین نهاده شود، برای طرف مقابل حق ملاقات تعیین می‌گردد که به طور معمول بین 24 تا 48 ساعت در هفته می ‌باشد.

در این مقاله از سایت وکیل مشهد سعی کردیم اطلاعات جامعی در رابطه با حضانت فرزند در اختیار شما قرار دهیم.

چنانچه نیاز به مطالعه بیشتر در زمینه خانواده هستید میتوانید به صفحه وکیل خانواده مشهد مراجعه نمایید.